آرتروز یک بیماری طولانیمدت است که افراد بسیاری در سراسر دنیا به آن مبتلا هستند. این عارضه سبب بروز درد، خشکی و ورم در مفاصل میشود و میتواند کارهای عادی روزانه را سخت کند. هرچند درمان کاملی برای آرتروز وجود ندارد، اما با راهکارهای گوناگون میتوان نشانههای آن را کنترل و زندگی بهتری داشت. فیزیوتراپی یکی از روشهای درمان آرتروز است که در آن از ورزشهای ویژه، درمان با دست و روشهای دیگر برای بهتر کردن حرکت مفصل، کم کردن درد و تقویت ناحیه آسیبدیده استفاده میشود.
در این نوشته، ابتدا به دلایل و نشانههای آرتروز نگاهی میاندازیم و سپس فواید فیزیوتراپی برای این بیماری را بیان میکنیم. در پایان نیز شیوههای مختلفی را مرور خواهیم کرد که فیزیوتراپی از طریق آنها میتواند به کنترل آرتروز کمک کند.
درمان آرتروز با کمک فیزیوتراپی
در این نوشته میخوانید:
آرتروز چیست؟
دلایل ایجاد آرتروز کدامند؟
نشانههای آرتروز را بدانید
فیزیوتراپی چطور در درمان آرتروز مؤثر است؟
فواید فیزیوتراپی برای افراد مبتلا به آرتروز
روشهای مختلف فیزیوتراپی در مدیریت آرتروز
آرتروز چیست؟
آرتروز که با نام استئوآرتریت نیز شناخته میشود، یک بیماری طولانیمدت است که روی مفاصل بدن اثر میگذارد. ویژگی اصلی این بیماری، از بین رفتن تدریجی غضروف است. غضروف بافتی نرم و انعطافپذیر است که مانند یک ضربهگیر در مفاصل عمل میکند و حرکت نرم و روان استخوانها را ممکن میسازد.
وقتی این غضروف تحلیل میرود، استخوانهای تشکیلدهنده مفصل ممکن است مستقیماً به هم ساییده شوند. این سایش باعث ایجاد درد، خشکی و کاهش دامنه حرکت میگردد. آرتروز میتواند هر مفصلی را درگیر کند، اما شایعترین نواحی شامل زانوها، مفاصل لگن، دستها و ستون مهرهها است.
این بیماری معمولاً به مرور زمان پیشرفت میکند و علائم آن ممکن است شدیدتر شوند. در حال حاضر درمان قطعی برای از بین بردن کامل آرتروز وجود ندارد، اما راهکارهای درمانی متعددی برای کنترل نشانههای بیماری و بهتر کردن زندگی فرد در دسترس است. این راهکارها شامل استفاده از داروها، تمرینات فیزیوتراپی و در موارد پیشرفته، عمل جراحی میشود.
تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب میتواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد و از صدمات بیشتر به مفاصل جلوگیری کند. بنابراین اگر نشانههایی مانند درد یا خشکی مداوم در مفاصل دارید، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی یا طب فیزیکی و توانبخشی برای بررسی دقیق وضعیت شما ضروری است.
علت بیماری آرتروز چیست؟
چیزهای مختلفی میتوانند باعث شوند احتمال ابتلا به آرتروز بیشتر شود. خوب است بدانید که داشتن این عوامل، خطر را بالاتر میبرد، اما گاهی هم ممکن است کسانی که هیچ کدام از این موارد را ندارند، به آرتروز مبتلا شوند.
مهمترین چیزهایی که در ایجاد آرتروز نقش دارند، اینها هستند:
افزایش سن
اضافه وزن زیاد
ژنتیک و سابقه خانوادگی
آسیبهای قدیمی به مفاصل
انجام کارهای سنگین یا ورزشهای حرفهای خاص
سن
یکی از مهمترین دلایل بروز آرتروز، بالا رفتن سن است. با افزایش سن، غضروفهای بین مفاصل به مرور زمان و به طور طبیعی فرسوده و نازک میشوند. به همین خاطر، این بیماری در میان سالمندان شیوع بیشتری دارد.
چاقی
وزن بالا فشار بیشتری به مفاصل شما وارد میکند و میتواند به غضروفها آسیب برساند.
عوامل ژنیتیکی
برخی افراد به دلیل شرایطی که در خانوادهشان وجود دارد، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز قرار بگیرند.
آسیبهای قبلی مفصل
آسیبهای قدیمی در ناحیه مفصل، مثل پاره شدن منیسک یا رباطها، میتوانند باعث شوند احتمال ابتلا به آرتروز در همان مفصل بیشتر شود.
انجام برخی مشاغل و ورزشهای خاص
برخی از کارها یا فعالیتهای ورزشی که در آنها حرکات یکنواخت و پشتسرهم زیاد انجام میشود یا فشار زیادی به مفاصل وارد میآید، میتوانند احتمال بروز آرتروز را بیشتر کنند.
علائم آرتروز را بشناسید
علائم آرتروز در افراد مختلف میتواند بسیار متفاوت باشد و حتی برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. رایجترین نشانههای این بیماری معمولاً شامل موارد زیر است:
* درد در ناحیه مفاصل، مخصوصاً هنگام حرکت یا پس از آن
* خشکی و سفتی مفاصل، بهویژه بعد از مدتی بیحرکتی
* محدود شدن قابلیت حرکت مفصل
* شنیدن صدا از مفصل در حین حرکت
* ایجاد زائدههای استخوانی (خار استخوان) که ممکن است به مفصل آسیب بیشتری زده و درد ایجاد کند.
چگونه فیزیوتراپی میتواند به درمان آرتروز کمک کند؟
فیزیوتراپی میتواند یک روش درمانی مفید برای کسانی باشد که آرتروز دارند. متخصص فیزیوتراپی میتواند یک برنامه ورزشی ویژه برای شما طراحی کند که به انعطافپذیری و حرکت بهتر مفاصل، کاهش درد و خشکی آنها و نیز قویتر شدن ماهیچههای اطراف مفصل درگیر کمک میکند.
همچنین فیزیوتراپیست ممکن است از روشهایی مثل گرمدرمانی یا سرمادرمانی، تحریک الکتریکی و تکنیکهای درمان با دست برای کم کردن درد و افزایش توان حرکت مفاصل استفاده کند.
به علاوه، فیزیوتراپی برای آرتروز میتواند به بهتر شدن تعادل و هماهنگی بدن بیانجامد و احتمال آسیبهای دیگر را کم کند. با همراهی و همکاری نزدیک با فیزیوتراپیست، افراد مبتلا به آرتروز میتوانند زندگی باکیفیتتری داشته باشند و برای مدت طولانیتری کارهای خود را به طور مستقل انجام دهند.
نکته مهم این است که هرچند فیزیوتراپی یک راه مؤثر برای مدیریت آرتروز است، اما بهتر است همراه با دیگر درمانهای پیشنهادی مانند داروها و تغییر در سبک زندگی به کار رود.
مزایای فیزیوتراپی برای بیماران مبتلا به آرتروز
درمان با فیزیوتراپی میتواند کمکهای زیادی به افراد مبتلا به آرتروز بکند. از اصلیترین فواید این روش درمانی میتوان به این موارد اشاره کرد:
کاهش درد و ناراحتی
افزایش توانایی حرکت و نرمشدن مفاصل
ارتقای سلامت عمومی و تندرستی بدن
تسکین درد
یکی از مهمترین فواید فیزیوتراپی برای آرتروز، کاهش درد است. فیزیوتراپیستها با طراحی برنامه ورزشی مناسب برای هر فرد و به کارگیری تکنیکهای گوناگون، به کم کردن درد و خشکی مفصل مبتلا کمک میکنند.
بهبود تحرک و دامنه حرکتی مفاصل
فیزیوتراپی میتواند به بهتر شدن حرکت و انعطاف مفاصل کمک کند. این کار باعث میشود فرد بتواند کارهای روزمره خود را راحتتر انجام دهد و کمتر در خطر زمین خوردن یا آسیبهای دیگر قرار بگیرد. همچنین، با قویتر کردن ماهیچههای اطراف مفصل آسیبدیده، فیزیوتراپی از وارد شدن آسیب بیشتر به مفصل جلوگیری میکند و ممکن است نیاز به روشهای درمانی سختتری مانند عمل جراحی را کاهش دهد.
بهبود سلامت کلی بدن
ورزش کردن به طور منظم میتواند برای سلامت قلب و رگهای شما مفید باشد، از استرس بکاهد و حال و هوایتان را بهتر کند. به طور کلی، فیزیوتراپی نیز میتواند یک روش درمانی مناسب و کمخطر برای کسانی باشد که آرتروز دارند. این روش به کنترل نشانههای بیماری، افزایش توان حرکت، بهبود کیفیت زندگی و ارتقای سلامت عمومی بدن کمک میکند.
انواع روشهای فیزیوتراپی برای درمان آرتروز
روشهای گوناگونی برای فیزیوتراپی وجود دارد که میتوانند به افراد مبتلا به آرتروز کمک کنند. به طور کلی، نوع فیزیوتراپی که برای هر فرد تجویز میشود، به میزان پیشرفت بیماری، مفصلهای درگیر و همچنین شرایط و خواستههای خود بیمار بستگی دارد.
برخی از این روشهای فیزیوتراپی برای بهبود آرتروز عبارتند از:
تمرینهای ورزشی ویژه
درمان با تکنیکهای دستی
ورزش و حرکت در آب
استفاده از گرما یا سرما
تحریک عضلات با جریان الکتریکی
درمان با امواج فراصوت
روشهای درمانی فیزیوتراپی میتوانند به بهبود علائم آرتروز کمک کنند. این روشها بر کاهش درد، افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل و بازیابی دامنه حرکت تمرکز دارند.
یک فیزیوتراپیست معمولاً با ارزیابی وضعیت شما شروع میکند. سپس بر اساس نیازهای خاص شما، برنامهای شخصی طراحی میکند. این برنامه ممکن است شامل تمرینهای ورزشی ملایم برای تقویت عضلات و انعطافپذیری مفصل باشد. همچنین ممکن است از تکنیکهای دستی، استفاده از گرما یا سرما، و گاهی اوقات دستگاههای خاص مانند اولتراسوند برای تسکین درد و کاهش التهاب کمک بگیرد.
آموزش نحوه صحیح انجام فعالیتهای روزانه و حرکات بدن نیز بخش مهمی از درمان است. این آموزشها به شما کمک میکند تا فشار کمتری به مفاصل وارد کنید و از آسیب بیشتر جلوگیری نمایید. هدف نهایی، افزایش کیفیت زندگی و حفظ توانایی شما برای انجام کارهای روزمره به صورت مستقل است.
ورزش درمانی
یکی از روشهای پرکاربرد فیزیوتراپی، درمان با ورزش است. در این روش، یک برنامه ورزشی ویژه برای هر فرد طراحی میشود. این برنامه معمولاً شامل نرمشهای کششی، تمرینهای تقویت عضلات و فعالیتهایی برای سلامت قلب و عروق است. این نوع درمان میتواند به قویتر شدن مفاصل، کم کردن درد و کاهش خشکی و سفتی بدن کمک کند.
درمان دستی
درمان با دست، مانند ماساژ، یکی از روشهای فیزیوتراپی است که در آن از تکنیکهای عملی برای بهتر کردن کارکرد مفاصل و کم کردن درد در بیماران مبتلا به آرتروز استفاده میشود. این روش درمانی شامل این تکنیکها میشود:
حرکت دادن مفصل
نرمکردن بافتهای بدن
کشش عضلات و بافتها
تحرک مفصل
حرکت دادن مفصل به آرامی و در محدوده طبیعی حرکت آن، میتواند به کارکرد بهتر مفصل و کمتر شدن خشکی آن کمک کند.
تحرک بافت نرم
در این روش، با اعمال فشار ملایم بر بافتهای نرم اطراف مفصلی که آسیب دیده است، به کاهش درد و ورم آن ناحیه کمک میشود.
کشش
کشش دادن بدن میتواند به نرمتر شدن مفاصل و کم کردن خشکی آنها کمک کند.
آب درمانی
یک روش دیگر فیزیوتراپی که میتواند به بیماران مبتلا به آرتروز کمک کند، آبدرمانی است. در این روش، بیمار حرکات ورزشی را داخل آب و معمولاً در استخر انجام میدهد. سبک بودن بدن در آب باعث میشود فشار و ضربه کمتری به مفاصل وارد شود. به همین دلیل، ورزش در آب یک فعالیت کمخطر محسوب میشود که هم میتواند باعث بهبود حرکت مفاصل شود و هم درد را کمتر کند.
گرما و سرما درمانی
استفاده از گرما و سرما میتواند روش مفیدی برای کاهش ناراحتیهای ناشی از آرتروز باشد. گرم کردن ناحیه دردناک باعث میشود جریان خون بیشتر شود و ماهیچههای سفت شده، آرامتر شوند. این کار درد و خشکی مفاصل را کمتر میکند. برای این منظور میتوانید از کیسه آب گرم یا حمام و دوش آب گرم استفاده کنید.
در مقابل، سرمادرمانی میتواند التهاب را کاهش دهد و ناحیه مورد نظر را کمی بیحس کند. این روش نیز به کم کردن درد و ورم کمک میکند. برای سرمادرمانی میتوانید از کیسه یخ یا کمپرس سرد روی مفصل آسیبدیده بهره ببرید.
تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی یکی از روشهای درمانی است که میتواند به بهبود نشانههای آرتروز کمک کند. در این روش، جریانهای خفیف الکتریکی به مفصل درگیر فرستاده میشود تا درد، ورم و خشکی آن را کاهش دهد.
یکی از رایجترین انواع این درمان، تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) است. در این حالت، الکترودها روی پوست و نزدیک مفصل دردناک قرار میگیرند. مطالعات نشان میدهند TENS میتواند درد را کم کند و عملکرد مفصل را در افراد مبتلا به آرتروز بهتر نماید. این روش معمولاً بیخطر است و عوارض جدی ندارد.
به جز TENS، روشهای دیگری مانند تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (PENS) و تحریک نخاع (SCS) نیز گاهی برای کنترل علائم آرتروز به کار میروند.
اولتراسوند
درمان با اولتراسوند یک روش بدون جراحی است که میتواند به کنترل نشانههای آرتروز کمک کند. در این روش، از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده میشود تا به بافتهای اطراف مفصل دردناک نفوذ کند. این کار میتواند درد و تورم را کمتر کند.
اولتراسوند درمانی به دو شکل انجام میپذیرد:
با قرار دادن مستقیم دستگاه روی پوست ناحیه مفصل آسیبدیده
با استفاده از یک وسیله کوچک که داخل خود مفصل گذاشته میشود
پژوهشها حاکی از آن است که اولتراسوند درمانی ممکن است به کاهش درد و خشکی مفصل در بیماران مبتلا به آرتروز بینجامد. اما باید در نظر داشت که این روش برای همه افراد مناسب نیست و ممکن است در تمام انواع آرتروز نتیجهبخش نباشد.
