بیماریهای طولانی مدت یا مزمن، به دلیل اثرات پایداری که بر زندگی افراد میگذارند، میتوانند چالش بزرگی در زندگی روزمره باشند. در اینجا میخواهیم ببینیم کدام یک از این بیماریها با کمک روش بیوفیدبک قابل بهبود هستند. بیوفیدبک یک راه درمانی بدون جراحی و بدون نیاز به دارو است که به افراد آموزش میدهد چگونه واکنشهای طبیعی بدن خود را کنترل کنند تا دردهای مزمن را به شکلی مؤثر کاهش دهند.
در این مقاله میخوانید
بیماری مزمن به چه معناست؟
انواع بیماریهای طولانی مدت
دشواریهای زندگی با بیماری مزمن
بیوفیدبک چیست و چگونه به درمان بیماریهای مزمن کمک میکند؟
بیوفیدبک چگونه عمل میکند؟
برای درمان کامل دردهای مزمن چند جلسه نیاز است؟
بهبود بیماریهای مزمن با بیوفیدبک
تحت نظر دکتر برزگری
بیماریهای مزمن چیست؟
بیماریهای مزمن یا طولانیمدت، گروهی از مشکلات سلامتی هستند که به تدریج ایجاد میشوند و معمولاً برای مدت زمان زیادی، حتی تا پایان عمر، همراه فرد باقی میمانند. برخلاف بیماریهای ناگهانی و کوتاهمدت، این بیماریها به آرامی پیشرفت میکنند و در بیشتر موارد به طور کامل درمان نمیشوند.
به دلیل ماهیت پیچیده و تأثیر درازمدت این بیماریها، لازم است فرد سبک زندگی خود را تغییر دهد و مراقبتهای ویژهای داشته باشد. کنترل بیماریهای مزمن معمولاً شامل مصرف منظم دارو، رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی مستمر و کاستن از فشارهای روانی است. همچنین روشهای نوینی مانند بیوفیدبک و آموزش مهارتهای مقابله با استرس نیز میتوانند به بهبود مدیریت علائم این بیماریها کمک کنند.
انواع بیماریهای مزمن
بیماریهای مزمن به آن دسته از مشکلات سلامتی گفته میشود که برای مدت زمان طولانی در بدن فرد حضور دارند و معمولاً نیاز به مراقبت و درمان پیوسته دارند. این بیماریها شامل موارد زیر هستند:
دیابت
سردردهای مزمن و میگرن
فشار خون بالا
بیماریهای قلبی و عروقی
آسم
بیماریهای انسدادی مزمن ریوی (COPD)
سرطانها
بیماریهای کلیوی مزمن
بیماریهای کبدی مزمن
آرتروز
روماتیسم مفصلی
سکته مغزی
آلزایمر
پارکینسون
ایدز (اچ آی وی)
افسردگی مزمن
اختلال دوقطبی
سندرم روده تحریکپذیر
بیماریهای بلندمدت یا مزمن، آن دسته از مشکلات سلامتی هستند که برای مدت زمان طولانی، معمولاً بیش از سه ماه، همراه فرد باقی میمانند. این بیماریها اغلب به طور کامل از بین نمیروند و ممکن است با گذشت زمان، گاهی بهتر و گاهی بدتر شوند.
این شرایط میتوانند بخشهای مختلف بدن مانند قلب، ریهها، کلیهها یا مفاصل را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از شناختهشدهترین نمونهها شامل فشار خون بالا، دیابت، آسم، دردهای مفصلی و برخی بیماریهای قلبی هستند.
در حالی که بسیاری از بیماریهای مزمن قابل درمان قطعی نیستند، اما اغلب میتوان با راهکارهایی مانند مصرف منظم دارو، تغییر سبک زندگی، تغذیه مناسب و فعالیت بدنی، آنها را به خوبی مدیریت کرد. هدف اصلی در مواجهه با این بیماریها، کنترل علائم، جلوگیری از بدتر شدن شرایط و حفظ کیفیت زندگی فرد است. تشخیص زودهنگام و مراقبت مستمر، نقش بسیار مهمی در زندگی بهتر با این شرایط دارد.
چالشهای بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن
زندگی در کنار بیماریهای طولانیمدت، سختیهای ویژهای دارد که باعث میشود فرد در بخشهای مختلف زندگی خود تغییراتی ایجاد کند. کسانی که با این بیماریها زندگی میکنند، باید بیاموزند چطور با تأثیرات جسمی و روحی آن سازگار شوند و همزمان، توصیههای پزشک خود را به درستی انجام دهند. آشنایی بیشتر با بیماری و پیدا کردن روشهایی برای کنترل نشانههای آن، به فرد کمک میکند تا شرایط خود را بهتر هدایت کند. اعتماد کردن به پزشک و کادر درمان نیز نکتهای بسیار مهم است، بهویژه وقتی که احتمال بهبودی کامل وجود ندارد.
یکی از بخشهای مهم کنار آمدن با بیماریهای مزمن، یادگیری کنترل احساسات ناخوشایند است. احساساتی مثل تعجب، خشم، اندوه و سردرگمی که معمولاً در روزهای نخست پس از تشخیص بیماری به سراغ فرد میآیند. فشارهای روانی و نگرانیهای پیوسته نیز ممکن است باعث اضطراب و افسردگی بیشتر شوند و حتی نشانههای بیماری را بدتر کنند. در این شرایط، مشورت با پزشک و روانشناس میتواند به فرد کمک کند تا با این احساسات روبرو شود.
علاوه بر این، حفظ خودباوری و ارتباط با دیگران برای جلوگیری از گوشهگیری و تنهایی بسیار مهم است. در ارتباط ماندن با اطرافیان، نه تنها پشتیبانی عاطفی به همراه میآورد، بلکه میتواند کیفیت زندگی افراد دارای بیماریهای مزمن را نیز بهتر کند.
بیوفیدبک چیست و چه کاربردی در درمان بیماری های مزمن دارد؟
بیوفیدبک یک شیوه درمانی است که در آن با کمک دستگاههای الکترونیکی و حسگرها، اطلاعاتی درباره عملکردهای ناخودآگاه بدن مانند تپش قلب، تنش ماهیچهها، نحوه تنفس و امواج مغزی در اختیار فرد قرار میگیرد. سپس فرد یاد میگیرد چگونه این عملکردها را تحت کنترل خود درآورد. این روش به دلیل کمک به مدیریت بهتر نشانههای جسمی و روانی، در درمان بیماریهای طولانیمدت بسیار مفید است.
بیوفیدبک نه تنها در کاهش نشانههای بیماریهای مزمن نقش دارد، بلکه به افراد کمک میکند تا توانایی خودکنترلی را در خود تقویت کنند و تسلط بهتری بر وضعیت جسم و روان خود پیدا نمایند. با تمرین مداوم و تکرار روشهای بیوفیدبک، بیماران میآموزند در موقعیتهای پرتنش یا هنگام افزایش درد، واکنشهای مناسبتری داشته باشند. این روش علاوه بر کم کردن نیاز به داروهای مسکن، احساس توانمندی و کنترل بیشتری به فرد در مواجهه با بیماری و بدنش میبخشد.
برخی از بیماریهای مزمن که بیوفیدبک در کنترل آنها کاربرد دارد عبارتند از:
سردردهای مداوم و میگرن
فشار خون بالا
سندرم روده تحریکپذیر (IBS)
آسم و مشکلات تنفسی طولانیمدت
اختلالات خواب
بیاختیاری ادرار
بیماریهای قلبی و عروقی
درمان سردردهای میگرنی با کمک روش بیوفیدبک
سردردهای میگرنی میتوانند زندگی روزمره را دشوار کنند. یکی از روشهای غیردارویی برای کنترل این سردردها، استفاده از تکنیک بیوفیدبک است.
در این روش، شما با کمک حسگرهای الکتریکی که روی پوست قرار میگیرند، اطلاعاتی درباره فعالیتهای ناخودآگاه بدن خود مانند تنش عضلانی، دمای دست یا حتی امواج مغزی دریافت میکنید. این اطلاعات معمولاً به شکل صدا، نور یا تصویر روی یک صفحه نمایش به شما نشان داده میشود.
هدف این است که شما با مشاهده این سیگنالها، یاد بگیرید چگونه حالتهای بدن خود را آگاهانه تغییر دهید. برای مثال، ممکن است با تمرینهای آرامسازی، یاد بگیرید تنش عضلات پیشانی خود را کم کنید یا جریان خون در دستان خود را افزایش دهید. با تمرین منظم، مغز شما این مهارت را پیدا میکند که بدون نیاز به دستگاه نیز این تنظیمات را انجام دهد و در نتیجه از تعداد و شدت حملات میگرن کاسته شود.
این روش معمولاً عوارض جانبی داروها را ندارد و به شما میآموزد چگونه خودتان کنترل بهتری روی شرایط بدن و واکنش به استرس داشته باشید.
سردردهای مزمن و میگرن
بیوفیدبک روشی است که به افراد کمک میکند تا بر تنش ماهیچهها و گردش خون در بخش سر و گردن خود مدیریت بهتری داشته باشند. در این روش، دستگاههای الکترونیکی ویژهای، تغییرات بدن مانند سفتی عضلات یا وضعیت جریان خون را به فرد نشان میدهند. با تمرین منظم و یادگیری روشهای آرامسازی، شخص میتواند تنشهای جمع شده در این مناطق را کم کند. این فرآیند به کاهش فشار عضلانی، بهتر شدن گردش خون و در نهایت کاهش تعداد دفعات، شدت و طول مدت سردردهای میگرنی و تنشی منجر میشود.
فشار خون بالا
برای کسانی که فشار خون بالا دارند، روش بیوفیدبک آموزش میدهد که چطور با کنترل آگاهانه و گامبهگام کارکردهای بدن خود — مثل نفسکشیدن آرام و عمیق، منظم کردن ضربان قلب و کم کردن فشارهای روزانه — بتوانند فشار خونشان را به شکل طبیعی و بدون مصرف دارو تنظیم کنند. با کمک حسگرهایی که دادههای آنی از وضعیت بدن را نشان میدهند، افراد بهتر متوجه میشوند که احساساتشان چه تأثیری بر بدنشان دارد و با انجام تمرینهای آرامبخش میتوانند فشار خون خود را در حد متعادل حفظ کنند.
سندروم روده تحریکپذیر (IBS)
بیوفیدبک به افراد مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر (IBS) کمک میکند تا واکنشهای بدن خود نسبت به استرس را بهتر کنترل کنند. در این روش، بیماران یاد میگیرند چگونه با تمرینهای آرامسازی، تنفس عمیق و تنظیم ضربان قلب، به حالت آرامش دست یابند. کاهش استرس میتواند به طور مستقیم بر کارکرد رودهها اثر بگذارد، چرا که تنش عصبی معمولاً نشانههایی مانند درد شکم، نفخ و تغییرات اجابت مزاج را در این بیماران بدتر میکند. هنگامی که بیوفیدبک همراه با اصلاح سبک زندگی و توجه به برنامه غذایی به کار رود، ممکن است نیاز فرد به مصرف دارو نیز کمتر شود.
آسم و بیماریهای تنفسی مزمن
بیوفیدبک میتواند در کنترل آسم و مشکلات تنفسی دیگر بسیار مفید باشد. این روش به افراد کمک میکند تا نحوه نفس کشیدن خود را بهتر بشناسند و آن را مدیریت کنند. با یادگیری این تکنیک، بیماران میتوانند یاد بگیرند که چطور به صورت آگاهانه تنفس خود را تنظیم کنند و از تنفسهای تند و کوتاهی که اغلب هنگام حمله آسم پیش میآید، جلوگیری نمایند. بیوفیدبک همچنین در کم کردن نگرانی و استرس همراه با حملات آسم بسیار کارآمد است.
اختلالات خواب
درمان بیوفیدبک به بیماران کمک میکند تا با شناخت بهتر نشانههای بدن خود مانند تپش قلب و انقباض ماهیچهها، کیفیت خوابشان را ارتقا دهند. این روش با نشان دادن واکنشهای بدن در مواقع تنش یا آرامش، به افراد آموزش میدهد که چطور با روشهای ریلکسیشن و کاهش تنش، خواب راحتتری داشته باشند. اغلب کسانی که مشکل بیخوابی دارند، استرس و نگرانی مداوم را تجربه میکنند که خود این موضوع، بیخوابی را تشدید میکند. بیوفیدبک نهتنها در کاهش بیخوابی مرتبط با اضطراب مؤثر است، بلکه به تنظیم ساعت درونی خواب و بیداری نیز کمک میکند. در نتیجه، کیفیت خواب بهتر میشود و نیاز به مصرف داروهای خوابآور کاهش مییابد.
بیاختیاری ادرار
بیوفیدبک روشی کاربردی برای قوی کردن ماهیچههای کف لگن است. این روش به شما کمک میکند تا کنترل مثانه خود را بهتر مدیریت کنید. در این تکنیک، اطلاعات دقیقی از چگونگی فعالیت ماهیچههای کف لگن به شما نشان داده میشود. با این آگاهی، میتوانید با انجام تمرینات مناسب و متمرکز، به مرور این ماهیچهها را تقویت کنید. این روش به ویژه برای خانمهایی که پس از زایمان دچار ضعف ماهیچههای کف لگن و مشکلات نشت ادرار شدهاند، بسیار مفید است و میتواند به آنها در بازیابی کنترل ماهیچهها و کاهش مشکلات بیاختیاری کمک کند.
بیشتر بخوانید: علت و علائم بیاختیاری ادرار در مردان و زنان
بیماریهای قلبی و عروقی
بیوفیدبک روشی کارآمد برای مدیریت تپش قلب و کم کردن فشار عصبی است و میتواند به بیماران قلبی کمک کند تا سلامت قلب خود را بهتر کنند. در این روش، با کمک دستگاههای الکترونیکی، فرد میبیند که ضربان قلبش چگونه تغییر میکند و سپس با انجام تمرینهای تنفسی و روشهای آرامسازی، یاد میگیرد که ضربان قلب و استرس خود را تنظیم کند. کاهش استرس حاصل از این تمرینها به بهبود سلامت کلی بدن نیز کمک میکند و به تدریج از شدت نشانهها و ناراحتیهای قلبی میکاهد و نیاز به مصرف داروهای قلبی را کمتر میکند.
مراقبت از قلب برای یک زندگی سالم و طولانی بسیار مهم است. بیماریهای قلبی که به شکل طولانیمدت وجود دارند، نیاز به توجه و مدیریت همیشگی دارند. این بیماریها ممکن است شامل مشکلاتی مانند تنگی رگهای قلب، نارسایی قلبی یا ضربان نامنظم قلب باشند.
کلید اصلی در کنترل این شرایط، پیروی از یک سبک زندگی سالم است. این شامل یک رژیم غذایی متعادل با چربی کم و نمک محدود، فعالیت بدنی مناسب و منظم، حفظ وزن مناسب و پرهیز از سیگار و دخانیات میباشد.
همچنین، مراجعهی منظم به پزشک و مصرف دقیق داروها طبق دستور، بخش جداییناپذیر درمان است. پزشک ممکن است بسته به شرایط، داروهایی برای کنترل فشار خون، کلسترول، قند خون یا بهبود عملکرد قلب تجویز کند.
در برخی موارد، ممکن است اقدامات درمانی دیگری مانند آنژیوپلاستی یا جراحی نیز لازم باشد. یادتان باشد که مدیریت استرس و داشتن خواب کافی نیز تأثیر بسیار مثبتی بر سلامت قلب دارد.
با رعایت این اصول و همراهی با توصیههای پزشکی، میتوان این بیماری را به خوبی کنترل کرد و کیفیت زندگی را حفظ نمود.
مکانیزم عمل بیوفیدبک
بیوفیدبک روشی است که به افراد کمک میکند تا به شکل آگاهانهای کارکردهای بدن خود را تنظیم و هدایت کنند. در ادامه چگونگی اثرگذاری این روش شرح داده میشود.
بیوفیدبک در گام نخست به بیماران میآموزد که بدنشان در برابر فشار روانی، نگرانی یا سایر هیجانات چه واکنشی نشان میدهد. دستگاههای بیوفیدبک مانند حسگرها و الکترودها به بدن وصل میشوند و اطلاعات دقیقی از نشانههایی مانند تپش قلب، دمای بدن، مقدار عرق کردن و نحوه تنفس را در اختیار فرد قرار میدهند. این دادهها به شخص کمک میکند تا رابطه بین وضعیت ذهنی (مانند استرس یا آرامش) و تغییرات جسمی خود را بشناسد.
پس از این مرحله، فرد میآموزد چگونه با به کارگیری روشهایی مانند نفسهای عمیق و شل کردن عضلات، به طور ارادی واکنشهای بدن خود را مدیریت کند. این راهکارها موجب کاهش تنش و ارتقای سلامت کلی بدن میشوند.
دستیابی به نتیجه مطلوب در بیوفیدبک نیازمند تمرین پیوسته است. با انجام مکرر این تکنیکها، بیماران یاد میگیرند که آنها را به صورت خودکار در زندگی عادی خود نیز استفاده کنند، حتی زمانی که به دستگاههای بیوفیدبک دسترسی ندارند. پس از مدتی، این تمرینات منجر به کاسته شدن نشانههای بیماری و بهبود وضعیت سلامت فرد میگردد.
تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان کامل دردهای مزمن
تعداد جلسات درمان با بیوفیدبک برای مشکلات مزمن، به چیزهای مختلفی بستگی دارد؛ مثل نوع مشکل، میزان شدت آن، شرایط کلی سلامت فرد و اینکه بدنش چقدر به درمان جواب میدهد. معمولاً برای رسیدن به نتیجهی خوب، بین ۵ تا ۱۰ جلسه کافی است. اما گاهی بعضی افراد، به ویژه اگر مشکلشان پیچیدهتر یا شدیدتر باشد، ممکن است به جلسات بیشتری نیاز پیدا کنند.
جلسات بیوفیدبک معمولاً هفتهای یک بار یا هر دو هفته یکبار برگزار میشود و طول هر جلسه بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است. این جلسات تا زمانی ادامه مییابند که فرد بتواند به طور مستقل، واکنشهای ناخودآگاه بدن خود را مدیریت کند.
بهبود بیماریهای مزمن با بیوفیدبک زیر نظر دکتر برزگری
کلینیک لاله زیر نظر دکتر محمدرضا برزگری، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، فعالیت میکند. این مرکز با به کارگیری روش بیوفیدبک، به افراد در بهبود و کنترل بهتر بیماریهای طولانیمدت یاری میرساند. در این روش که با راهنمایی مستقیم دکتر برزگری و بر پایه اصول علمی انجام میشود، بیماران یاد میگیرند چگونه آگاهانهتر بر عملکرد بدن خود نظارت داشته و آن را مدیریت کنند.
